Tháng 9 năm 1985, kỷ niệm 40 năm ngày (ở đường Tràng Tiền) tổ chức cuộc nói chuyện “Thơ Việt Nam 1945 – 1985“. Diễn tả là nhà thơ Xuân Diệu.
Tôi còn nhớ như in buổi nói chuyện thơ hôm đó. Gọi là “thơ hiện địa Việt Nam từ sau cách mạng tới nay”, nhưng lướt qua một số tên tuổi tiêu biểu, già nửa thòi gian còn lại, thi sĩ phân tích, giảng giải về cái hay của thơ mình. Tất nhiên chẳng ai lấy làm ngạc nhiên về điều này (vì ông đã làm thế nhiều lần, cả trên trang sách). Được nghe nhà thơ lớn nói chuyện đã là vui lắm lắm, huống hở được nghe “chui” một sô” bài thơ xưa của ông vốn ít có dịp được tái bản, lại còn thơ trong “sổ mật” chưa hề xuất bản, vui nào bằng.
Xuân Diệu thông báo, trong cuộc gặp gõ quốc tế các nhà văn – ở Soíia vừa rời, ông có đọc bài thơ Chén nước, được đồng nghiệp tán dương. Nữ sĩ Bungari Đimitrôva còn cho rằng đó là bài thơ hay nhát đọc buổi hôm đó. Tiện đây, Xuân Diệu bình luôn mây câu thơ Đimitrôva viết về cái hôn, đại thể “nụ hôn vùi trong tóc”. “Tại sao phải vùi, chữ vùi hay như thế nào? Vì nụ hôn nóng bỏng như hòn than đỏ, phải vùi vào trong tóc, chớ không nó trơn trượt, nó rơi mất” – nguyên văn câu bình luận của nhà thơ như thế.
Mọi người vỗ tay rào rào. Nhà thơ nghiêng người, ngả cổ nâng cốc nước cam uống một hơi, vẻ mặt mãn nguyện.
Nhưng đến giờ giải lao, hình như theo thông báo từ trước “người đi nghe nói chuyện thơ được mua thêm hoa báo”, ở hành lang, mọi người chen chúc nhau, cố gắng mua lấy được đôi tờ hoạ báo về bọc sách cho con (nên nhớ những năm tháng ấy ở ta còn khan hiếm về giấy, có được đôi tờ hoạ báo bọc sách bọc vở là quý lắm. Đa phần chỉ dám bọc sách vở bằng giấy báo, giấy vở bao xi măng mà thôi). Không khí lộn xộn kéo dài, khi nhà thơ Xuân Diệu đã trở về bục diễn giả và tiếp tục nói chuyện thơ rời, mà ở hành lang, những cánh tay nhao nhao giơ lên vẫn còn dày đặc. Xuân Diệu ngán ngẩm lắc đầu. Ông lẩm bẩm, nhưng vì miệng ông ghế gần micrô, nên trong phòng, mọi người đều nghe thấy: “Mọi người đến đây để mua hoạ báo chứ không phải nghe thơ à?”. Mặc nhà thơ ta thán, nhiều người vẫn bở ngoài tai, cố gắng đạt bằng được mục đích của mình.
Xuân Diệu bắt đầu đọc tới hai câu thơ:
Lòng ta là một cơn mưa lũ
Đã gặp lòng em là lá khoai
Thái độ của nhà thơ đã chất nhiều bực dọc.
Câu thơ đọc lên nghe nặng nể, như táp vào mặt người nghe. Đột nhiên, nhà thơ to giọng:
“Lá khoai, ở miền Nam người ta gọi là lá môn, nhưng chẳng lẽ với đồng bào Bắc kỳ, tôi lại gọi là lá môn, là:
Lòng ta là một cơn mưa lũ
Đã gặp lòng em là lá môn hay sao?
Cũng chẳng cần biết ẩn ý của nhà thơ thế nào khi nói ra câu ấy, mà nghe cách giải thích ngộ quá, mọi người rộ lên cười. Tiếng cười làm cho thi sĩ hiền dịu lại, rời chắc cũng thấy cách giải thích của mình hơi sa đà, ông nói thêm: “Vả chăng, dùng lá mởn không được, như thế làm sao vần với hai câu dưới:
Mưa biếc tha hổ tuôn giọt ngọc
Lá xanh không ướt đến da ngoài.
Tiếng cười lại rộ lên râm râm khắp phòng…
Có lẽ đó là buổi nói chuyện thơ cuối cùng trước công chúng của nhà thi sĩ, vì chỉ ba tháng sau đó, ông đã “vẫy chào cõi thực để vào nhà thơ Xuân Diệu ra đi đến nay vừa đúng mười năm. Lớp học sinh ngày ấy giờ đã lớn, những quyển sách đã sờn, nhưng vẫn còn đâu đây một niềm tiếc thưởng của những người đã từng một lần được nghe ông nói chuyện thơ…
