Đến tập Thơ mới thứ hai, tập Gửi hưởng cho gió, ở bài Thanh Niên, Xuân Diệu lại tuyên ngôn về lối sống, nhận thức, khám phá và sáng tạo nghệ thuật thơ của mình:
Sống toàn tâm, toàn trí, toàn hồn!
Sống toàn thân và thức nhọn giác quan
Và thức cả trong giấc nồng phải ngủ
“Sống toàn thân và thức nhọn giác quan”, Xuân Diệu đã tuyên ngôn thơ về lối sống để nhận thức khám phá, sáng tạo nghệ thuật của thơ mình là luôn luôn “thức nhọn giác quan”.
Trong Thơ mới Xuân Diệu, mọi tư tưởng, tình cảm, cảm nghĩ của các nhân vật trữ tình và cái tôi trữ tình của nhà thơ đều được cảm nhận và biểu hiện bằng cảm xúc, cảm giác, bằng sự thức nhọn giác quan, kể cả tình yêu:
Ai đem phân chất một mùi hương
Hay bản cầm ca! Tôi chỉ thương
Chỉ lặng chuồi theo dòng cảm xú
Như thuyền ngư phủ lạc trong sương
Làm sao cắt nghĩa được tình yêu
Có nghĩa gì đâu một buổi chiều
Nó chiếm hồn ta bằng nắng nhạt,
Bằng mây nhè nhẹ gió hiu hiu.
(Vì sao)
Nói “nó chiếm hồn ta bằng nắng nhạt, bằng mây nhè nhẹ, gió hiu hiu” cũng có nghĩa là nhà thơ cảm nhận được tình yêu, chiếm lĩnh được nó nhờ có cảm giác như có “nắng nhạt”, “mây nhè nhẹ”, “gió hiu hiu” mà các giác quan thức nhọn bắt được. Âm điệu câu thơ “bằng mây nhè nhẹ, gió hiu hiu” như cũng muốn chuồi theo làn cảm giác có “mây nhè nhẹ, gió hiu hiu” mởn man lướt nhẹ trong tầm mắt, trên da thịt.
Dưới ngòi bút trữ tình cảm xúc, tràn đầy cảm giác, luôn thức nhọn giác quan, những tình cảm như nỗi buồn, niềm cô đởn được biểu hiện như là những cảm xúc người ta cảm giác được qua giác quan:
Trăng sáng, trăng xa, trăng rộng quá
Hai người nhưng chẳng bớt bơ vơ.
(Trăng)
Nỗi cô đơn, bơ vơ dường như cảm giác được bằng mắt (thị giác), nhìn thấy ánh “trăng sáng, trăng xa, trăng rộng quá”. Nỗi buồn dường như cũng cảm giác được, thậm chí đo, đếm được bằng mắt:
Buồn theo gió lan xa từng thoáng rợn
Ngòi bút Thơ mối trữ tình cảm xúc, tràn đầy cảm giác, luôn thức nhọn giác quan cũng nhận thức và biểu hiện được những cảm giác rất tinh tê trong cõi vô thức của con người:
Hôm nay trời nhẹ lên cao
Tôi buồn không hiểu vì sao tôi buồn
(Chiều)
Tôi cõi tâm linh của lòng người:
Êm êm chiều ngẩn ngơ chiều
Lòng không sao cả hiu hiu khẽ buồn
(Chiều)
Niềm tha thiết yêu đời, khao khát giao cám với đời cũng được biểu hiện bằng một ước mong hành động gây ấn tượng mạnh về cảm xúc, cảm giác: “cắn”
Hỡi xuân hồng ta muốn cắn vào người
(Vội vàng)
