Xuân Diệu: Đây mùa thu tới là bài tiêu biểu trong chùm bài cảm xúc về thiên nhiên của Xuân Diệu. Viết về mùa thu là một thử thách, rất khó khăn, vì thơ ca cổ kim đông tây đã có những đỉnh cao về thơ thu. Cảm hứng về thu rất cổ truyền lại rất moderne. Về thơ phương Đông phải nhắc tới năm bài thu hứng cua Đỗ Phủ (ô hô ngũ ca hề) rồi Thu giang tống khách của Bạch Cư Dị, Phong kiều dạ bạc của Trương Kế. Về thơ cổ Việt Nam phải kể ba bài thơ của Nguyễn Khuyến: Thu vịnh, Thu ẩm, Thu điếu. Mỗi bài có một phong vị riêng. Nguyễn Khuyên đã tài tình thâu tóm được cái hồn thu của làng quê Việt Nam trong các bài thơ thu. Ta yêu biết bao cái thanh cao, trong trẻo, dịu êm và không khí tĩnh lặng, thanh bình của mùa thu Việt Nam trong thơ Nguyễn Khuyến. Bài Đây mùa thu tới của mình tiếp thu truyền thống phương Đông và cả của phương Tây qua thơ của Bôđơle, Véclen, Huygô… Trong câu thơ đầu tôi có chịu ảnh hưởng và phảng phất ít nhiều hình ảnh những bò liễu, bến liễu trong thơ Tòng, nhưng chủ yếu là hình ảnh hàng liễu đẹp của Hà Nội, của miền Bắc Việt Nam. Dạo làm viên chức trong Nam đọc thơ Thế Lữ tôi không hiểu hết những câu thơ hay:
… Theo cô đội nón kia vào trong sương
… Gió đào mơn trớn liễu buông tơ
Huy Cận, Chế Lan Viên khi ra Bắc cũng mê cây liễu. Tế Hanh cũng có ý thơ hay về liễu:
Chắc gì mắt em như lá liễu
Đã cắt lòng anh một nét dao.
Và tôi cũng nói đến cái đẹp của liễu:
Tóc liễu buông xanh quá mỹ miều.
Còn trong bài thơ Đây mùa thu tới là tả liễu trong một tâm trạng buồn, cái buồn của cá nhân và của cả một thế hệ. Trong cuộc đời cũ dễ có ca xúc buồn, và trước cái đẹp cũng dễ buồn.
Hỏi: Anh cho biết một số hình ảnh và chữ nghĩa đặc biệt mà anh quan tâm và có dụng ý về nghệ thuật khi viết bài thơ.
Xuân Diệu: Toàn bài là một câu trúc hài hoà, như một cơ thể sông. Tôi nói đến một sô câu, số chữ thôi.
Câu thơ Hơn một loài hoa đã rụng cành được Thế Lữ chữa lại là:
Đã mấy loài hoa rụng dưới cành
Và đăng trên Ngày nay số báo Trung Nam Bắc. Sau in sách tôi lại phục hồi lại.
Hơn một… có nghĩa là không phải một và không biết bao nhiêu. Nếu viết mấy loài thì limité quá. Đáng lẽ phải viết rụng dưới cành nhưng tác giả muốn nói cái gì trực tiếp hơn, của sự rơi rụng lìa bỏ, dùng động từ theo thể intransitif. cần chú ý chữ rũa.
Trong vườn sắc đỏ rủa màu xanh,
Rũa có nghĩa là làm cho nát, cho hỏng.
