Thu muộn. Đi lại một mình trên gác xép, tay ôm đứa con bé trong lòng, tôi bỗng nổi cơn thơ thẩn, dìu dịu, ru con bằng hai dòng thơ của anh Xuân Diệu:
Đã nghe rét mướt luồn trong gió
Đã vắng người sang nhằng chuyến đò
Trời! Sao mà tha thiết, sao mà thấm đượm hồn! Cái cảnh cuối thu ở miền Bắc! Tôi đã ru hai dòng này bằng đủ các điệu, sa mạc, bỏng mạc, cò lả, cả quan họ nữa tuy biết rằng đây là hai dòng bảy tiếng. Bảy bẻ thành sáu, thành tám cũng chẳng khó khăn gì. Nhưng giá có anh Xuân Diệu ở bên cạnh, chắc cháu nhỏ chưa dám sà vào lòng ngay. Vì trông anh có hơi dữ tướng. Mặt anh to, sần gùi trứng cá; tóc anh xoăn, bồng lên, xù lên như cái bờm sư tử. Mà sao lưỡi anh có lẽ hơi thụt một chút, nên mấy âm đầu anh phát ra quả là khó khăn; sau đó thì tuôn ra như suối chảy, như mưa rào. Anh thường được mời đi nói chuyện về văn chương, về thơ khắp nơi (cả ở bên Pháp nữa). Anh nói về thơcủa mình ít thôi, nói chuyện về thơ bạn, thơ người xưa thì nhiều. Anh là nhà thơ hiện đại của ta co tác phong đi đọc thơ ở mọi hội nghị, mọi cơ quan mọi trường học.
Tôi thường tự nhủ, anh ấy đi gửi hương cho gió, gửi nhiều, khúc chiết, tinh tế, cả độ lượng nữa. Không cầu toàn bích. Bài nào, dòng nào có từ hay là anh thích thú gợi lên. Anh đến nói chuyện về thơ Trần Đăng Khoa khi em Khoa còn đường học ở trường phổ thông cở sở. Hình ảnh chiếc lá rơi nhè nhẹ “như là rơi nghiêng”, hình ảnh chú dế mèn vuốt râu bờ tre, hình ảnh trăng tròn như quả bóng “lở lửng mà không rời”v.v… đều được anh gợi tả một cách thích thú, như chính là thơ của anh vậy. Anh có cho biết là anh đã về quê nhà thơ nhở tuổi nhiều lần. Thăm hỏi ân cần, bàn bạc thấu đáo, như người vun xới cây hoa đang chúm chím. Thậm chí anh cũng chang tị hiềm khi nói về thơ của người bạn thân thiết, canh Cù Huy Cận. Anh như xuýt xoa nói về cái màu đỏcủa con gà núi Tản đứng canh gác biển Đông. Một hôm, anh đằm giọng đọc cả bài thơ tám dòng, bảy tiếng của Phạm Văn Hạnh. Đọc đến dòng cuối:
Quần tơ, thịt lan, búp hoa quỳ.
Anh lại nháy mắt với tôi, Phạm Văn Hạnh viết: “Giọt sương hoa” thơ văn xuôi. Phạm Văn Hạnh làm thơ văn vần, thơ bát cú. Có lẽ bài anh Xuân Diệu đọc là bài duy nhất, cách điệu của anh Hạnh. Vậy mà anh Xuân Diệu đã nhớ kỹ, thuộc lòng. Đủbiết anh Diệu trân trọng, quý bài thơ hay thơ đẹp biết dường nào. Phạm Văn Hạnh, Nguyễn Nhược Pháp là những nhà thơ “sao băng” của chúng ta, vụt loé lên, vạch một dòng sáng lên bầu trời. Vậy mà, những ngôi sao sớm tắt ấy vẫn lấp lánh trong lòng anh. Ngoài việc đi khắp nơi, bình văn, bình thơ, anh Xuân Diệu còn để tâm viết ba bài Đại luận về ba nhà thơ lớn, gần gũi với thời chúng ta: Nguyễn Khuyên, Tú Xuồng và Tản Đà Nguyễn Khắc Hiếu. Bài anh viết đồ sộ, tinh tế đến nỗi anh em cho anh đã là cả một viện văn học.
